Lubelskie obchody 84. rocznicy masowych deportacji Polaków na Sybir

Główne uroczystości rozpoczną się o godz. 12.15 przy Pomniku Matki Sybiraczki na Skwerze Dzieci z Pahiatua przy Centrum Kultury. Tam nastąpi odegranie hymnu Sybiraków oraz złożenie kwiatów i zapalenie zniczy. Część oficjalną obchodów poprzedzi msza św. w intencji zmarłych i pomordowanych na zesłaniu Polaków. Nabożeństwo rozpocznie się o godz. 11.00 w kościele pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny Zwycięskiej przy ul. Narutowicza 6.

Uroczystościom towarzyszyć będzie otwarcie wystawy „Polacy na Syberii”. Wydarzenie odbędzie się w poniedziałek (12 lutego) o godz. 8.45 przed budynkiem Archiwum IPN w Lublinie (ul. Staszica 22A). Z kolei o godz. 9.00 zaplanowano prezentację trasy historycznej „Przeszliśmy niepokonani”, której uczestnicy będą mieli okazję poznać historię miejsc pamięci związanych z Zesłańcami Sybiru. Spotkanie odbędzie się w siedzibie Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Lublinie przy ul. Wodopojnej 2.

Dodatkowo, we wtorek (13 lutego) o godz. 9.00 w XXVII Liceum Ogólnokształcącym im. Zesłańców Sybiru przy ul. Biedronki 13 odbędzie się finał VIII edycji Międzyszkolnego Konkursu „Co nam przekazują Zesłańcy Sybiru” oraz prezentacja nagrodzonych prac.

Organizatorem obchodów jest Związek Sybiraków Oddział Lublin we współpracy z Prezydentem Miasta Lublin, Wojewodą Lubelskim i Marszałkiem Województwa Lubelskiego, Instytutem Pamięci Narodowej Oddział w Lublinie, XXVII LO im. Zesłańców Sybiru w Lublinie oraz Lubelskim Stowarzyszeniem Pamięci Zesłańców Sybiru.

Masowa deportacja

W wyniku agresji sowieckiej na Polskę 17 września 1939 roku wschodnie obszary Rzeczypospolitej znalazły się w granicach Związku Sowieckiego (tzw. Zachodnia Ukraina i Zachodnia Białoruś). Dla mieszkających tam Polaków oznaczało to zmierzenie się z nową władzą, która wszelkimi sposobami dążyła do wynarodowienia i zrusyfikowania obywateli polskich. Metody, jakimi posługiwali się Sowieci, były bardzo różnorodne: sowietyzacja oświaty, propagowanie wychowania laickiego, przymusowa paszportyzacja, która odebrała Polakom ich dotychczasowe obywatelstwo. Towarzyszyły temu terror i aresztowania. Fizyczna eliminacja tych, którzy wbrew wszystkiemu nie chcieli zapomnieć, że są Polakami, była istotnym elementem sowietyzacji zagarniętych ziem.

Cztery deportacje z lat 1940–1941 nie były zatem celem samym w sobie, lecz miały doprowadzić do zniszczenia śladów polskiej państwowości na zajętych obszarach oraz ich unifikacji ze Związkiem Sowieckim. Wywózki objęły przede wszystkim polską elitę, która była częścią społeczeństwa najbardziej świadomą swej narodowości i przynależności państwowej. Deportowanych traktowano jako „element kontrrewolucyjny”, destabilizujący sowiecki ład na zajętych terenach. Usunięcie intelektualnej i kulturalnej elity było więc podstawowym warunkiem skutecznej sowietyzacji i pełnej aneksji Kresów.

10 lutego 1940 roku rozpoczęła się przeprowadzona przez NKWD pierwsza masowa deportacja Polaków na Sybir. W głąb Związku Sowieckiego wywieziono około 140 tys. obywateli polskich. Wielu umarło już w drodze, tysiące nie wróciły do kraju. Od 10 lutego 1940 r. do czerwca 1941 r. władze Związku Sowieckiego, okupującego tereny II Rzeczypospolitej, zorganizowały cztery wywózki na Wschód obywateli polskich różnych narodowości. Pierwsza z deportacji objęła głównie rodziny urzędników państwowych, m.in. sędziów, prokuratorów, policjantów, leśników, właścicieli ziemskich, a także wojskowych, w tym uczestników wojny polsko-bolszewickiej. Wywożeni trafiali w okolice Archangielska oraz do Irkucka, Kraju Krasnojarskiego i Komi.