Przed laty część Lubelszczyzny przejęli Sowieci. Sprawa ta nadal wzbudza ogromne kontrowersje

Dokładnie 73 lata temu zmienił się przebieg polskiej granicy. Sprawa ta, określana często przez historyków mianem wielkiego oszustwa, dotyczy naszego regionu, gdyż wcześniej nasz region był znacznie większy. W jego skład wchodziły bowiem jeszcze gminy: Krystynpol, Bełz, Chorobrow i Uhnów oraz tereny znajdujące się w gminach Warąża, Dołhobyczow i Tarnoszyna. Wszystkie z nich znajdują się obecnie na Ukrainie. Za wszystkim jednak stoją władze Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich z Józefem Stalinem na czele.

Wszystko zaczęło się od polskich geologów, którzy kilka lat po wojnie rozpoczęli badania w tzw. „kolanie Bugu”. Jest to obszar usytuowany między rzekami Bug, Sołokija oraz Huczwa, na wysokości obecnych powiatów hrubieszowskiego i tomaszowskiego. Prace przyniosły niespodziewane efekty. Odkryto tam bowiem ogromne złoża węgla kamiennego. Informacja została przekazana władzom, jednak to automatycznie sprawiło, iż o wszystkim dowiedzieli się radzieccy towarzysze.

Od tego momentu sprawy nieoczekiwanego obrotu. Moskwa postanowiła bowiem „zaopiekować się” tym naturalnym bogactwem. Wszystko, jak wiele spraw w tamtych czasach, odbyło się w tajemnicy przed społeczeństwem. Oficjalnie to strona polska wystąpiła do Rosji z propozycją wymiany terenów. Wśród argumentów, które miały „przekonać” Stalina wskazano na konieczność wybudowania zbiornika wodnego w dorzeczu górnego Sanu, który ma zapobiegać powodziom, wskazywano też, że pozwoli to na wyprostowanie granicy między krajami.

W zamian za 480 kilometrów kwadratowych obecnej Lubelszczyzny nasz kraj otrzymał podobnej wielkości obszar na terenie Bieszczad. Są to tereny od Smolnika po Solinę z Ustrzykami Dolnymi oraz wsie: Czarna, Lutowiska, Krościenko, Bandrów, Bystre i Liskowate. Strona radziecka podkreślała, że to Polska skorzysta na tej wymianie, gdyż otrzyma tereny gazo i roponośne oraz bogate w drewno. Sowieci jednak wcześniej wycięli lasy w pień a rzekome bogactwa naturalne były już bardzo mocno wyeksploatowane.

Jak czytamy w kronikach, na przełomie stycznia i lutego 1951 r., kiedy to odpowiednie decyzje zostały już podjęte, osoby mieszkające na obszarze, jaki miał trafić do Polski zostały poinformowane, że zostaną przesiedleni na wschód Związku Radzieckiego. Łącznie było to kilkadziesiąt miejscowości. Zanim jednak to się stało, musieli ruszyć do pracy. „Od świtu do nocy mężczyźni i kobiety pracowali siekierami, toporami, dwuosobowymi piłami ręcznymi. Zewsząd niósł się odgłos rąbanych drzew. W krótkim czasie lasy bardzo się przerzedziły” – wspominają mieszkańcy.

Umowa podpisana została 14 lutego 1951 r. w Moskwie zaś przebieg granicy zmieniono 26 listopada 1951 r. O tym, że wszystko od początku miało jeden cel wyraźnie wskazuje fakt, iż od razu po zamianie terenów Sowieci ruszyli z zagospodarowaniem „Kolana Bugu”. Jedna za drugą zaczęły tam powstawać kopalnie. Z historycznych danych wynika, iż wydobywano w nich ok. 15 milionów ton węgla rocznie. Była to połowa ówczesnej polskiej produkcji, gdyż w tamtych czasach polskie kopalnie wydobywały ok. około 30 mln ton węgla kamiennego.

W najgorszej sytuacji znaleźli się przesiedleńcy, którzy trafili w Bieszczady. W większości budynki, w których mieli zamieszkać, okazały się ruiną. Dodatkowo na kamienistej, mało urodzajnej glebie oraz w ostrym górskim klimacie prawie nic nie chciało rosnąć. Obszar ten był też prawie całkowicie pozbawiony dróg. Dlatego też przez lata dosłownie walczyli oni o przetrwanie.