Ceremoniał akademicki na wystawie w Bibliotece Głównej UMCS. Może Cię zainteresuje? (zdjęcia)

– Celem ceremoniału akademickiego jest kultywowanie i poszanowanie tradycji akademickiej – informuje rzecznik prasowy uczelni Aneta Adamska. – Udział w uroczystościach przepełnionych symboliką, obecność rytuałów, galowych szat w życiu uczelni daje społeczności akademickiej poczucie dumy, szacunku i wyjątkowości. Ceremoniał UMCS od początków istnienia nawiązywał przede wszystkim do świetnej tradycji Uniwersytetu Jagiellońskiego. Przez pierwsze dziesięciolecia funkcjonował w formie zwyczajowej, formalnie zaś skodyfikowany został w 1983 roku. Powstanie pierwszego regulaminu akademickiego ceremoniału UMCS przypada na lata władzy rektorskiej prof. Józefa Szymańskiego.

Zasady ceremoniału regulują stosowanie insygniów uniwersyteckich, symboliki, strojów akademickich oraz sam przebieg różnorodnych uroczystości uniwersyteckich, jakimi są przykładowo: inauguracja roku akademickiego, nadawanie godności uniwersyteckich, promocje doktorów i doktorów habilitowanych, immatrykulacje studentów, a także upamiętnienie pracowników, którzy odeszli już ze społeczności uniwersyteckiej.

– [Ceremoniał akademicki – przyp. red.] Określa również zasady prowadzenia ksiąg pamiątkowych Uniwersytetu oraz tryb przekazania władzy rektorskiej – czytamy w wywiadzie Ewy Kawałko-Marczuk z prorektorem UMCS prof. A. Berezą w „Wiadomościach Uniwersyteckich”. – Jest to pierwsza taka uchwała w historii naszej Uczelni i stanowi wykonanie delegacji umieszczonej w Statucie UMCS, który zaczął obowiązywać 1 października 2019 r. Należy pamiętać, że ustawa o szkolnictwie wyższym i nauce oraz Statut UMCS znacząco przebudowały strukturę Uczelni – pojawiły się nowe jednostki organizacyjne oraz osoby pełniące funkcje kierownicze, co ma duże znaczenie dla organizacji przebiegu różnych uroczystości uniwersyteckich i związanej z tym etykiety.

Spisane w 1983 r. przez ówczesnego rektora prof. Józefa Szymańskiego zasady ceremoniału akademickiego obowiązywały do końca 2021 r. Bowiem w myśl Statutu UMCS z 2019 r. wprowadzony został obowiązek ustalenia nowego regulaminu ceremoniału akademickiego. Konieczność modyfikacji wynikała ze zmian przepisów prawa, np. z odstąpienia od wręczania indeksów dla immatrykulowanych studentów, zmian organizacyjnych w uczelni lub zaniku niektórych obyczajów (np. przypinania do pelerynki profesorskiej lub togi doktorskiej posiadanych orderów i odznaczeń). 24 listopada 2021 r., po długich pracach zespołu pod przewodnictwem prorektora ds. ogólnych, prof. Arkadiusza Berezy (w skład gremium weszli m.in. prof. Krzysztof Skupieński oraz dr hab. Tomisław Giergiel z Katedry Archiwistyki i Nauk Pomocniczych Historii UMCS), Senat Uniwersytetu uchwalił obowiązujący obecnie ceremoniał.

Głównym celem uczelnianego ceremoniału akademickiego jest kultywowanie i poszanowanie tradycji. Składają się na niego ogólne zasady etykiety stosowane w życiu akademickim oraz specyficzne jej elementy ukształtowane w ramach uczelni, a dotyczą m.in. sztandaru, godła, stroju akademickiego czy insygniów. Na dawnych zdjęciach z uroczystości uniwersyteckich wszystkie osoby występują w garniturach, a nie w charakterystycznych togach. Od początku władze zdawały sobie sprawę z konieczności wyposażenia uczelni w insygnia uniwersyteckie, w togi, chociaż w pierwszych powojennych latach brakowało wszystkiego. Togi zatem pojawiły się dopiero w 1949 r., kiedy rektor Tadeusz Kielanowski zlecił ich uszycie w Krakowie. Pierwsi rektorzy UMCS nie posiadali także rektorskiego berła. Finalne zaś zamówienie na wykonanie insygniów rektorskich złożył dopiero rektor Adam Paszewski w 1957 roku. A po raz pierwszy insygnia rektora i prorektorów zostały zastosowane w czasie inauguracji roku akademickiego 1957/1958. Nieco później zamówiono i wykonano łańcuchy dla dziekanów z symbolami istniejących wtedy czterech wydziałów. Kolejne zaś insygnia dziekańskie pojawiały się z chwilą powstawania lub wyodrębniania nowych wydziałów uczelni.

A jak wygląda herb UMCS, jego sztandar, insygnia dziekanów i dyrektorów instytutów? O tym można przeczytać w przytoczonych fragmentach z przywołanej powyżej publikacji Ewy Kawałko-Marczuk:

– Herbem Uniwersytetu jest umieszczony w błękitnym polu wizerunek srebrnego orła ze złotym dziobem i szponami, w których znajdują się dwa berła rektorskie, oraz pięć złotych gwiazd sześciopromiennych w kręgach. Tarcza ma kształt zgodny z tarczą herbu państwowego. Herb umieszczany jest na obiektach i w pomieszczeniach Uniwersytetu oraz z okazji publicznych uroczystości wskazanych w ceremoniale w miejscu ich odbywania. Logotyp określony został w Księdze Identyfikacji Wizualnej UMCS. Mamy w nim również stylizowanego orła uniwersyteckiego z berłami rektorskimi, otoczonego 12 gwiazdkami, które na etapie powstawania logo symbolizowały wydziały UMCS (pierwotnie było ich 11, po utworzeniu Wydziału Zamiejscowego w Puławach ich liczba została zwiększona do 12). Aktualnie gwiazdek jest 12 niezależnie od liczby istniejących wydziałów.

– Sztandar Uniwersytetu – noszony przez poczet sztandarowy – prawą stronę ma barwy białej, a na niej herb Uniwersytetu, napis „UNIWERSYTET MARII CURIE-SKŁODOWSKIEJ W LUBLINIE” oraz herb miasta Lublin w prawym dolnym rogu, zaś lewą – barwy błękitnej, a na niej herb państwowy Rzeczpospolitej Polskiej, napis „SCIENTIAE CIVIBUSQUE SERVIRE” oraz herb województwa lubelskiego w lewym dolnym rogu. Sztandar używany jest podczas inauguracji roku akademickiego oraz innych ważnych uroczystości na terenie Uniwersytetu. Częściej jednak widzimy flagę Uczelni, którą wywiesza się na masztach lub w miejscach do tego przeznaczonych w czasie wydarzeń związanych z działalnością Uniwersytetu. Składa się ona z dwóch stref: górnej białej z herbem UMCS w środku i dolnej błękitnej. Ceremoniał przewiduje różną formę flagi i określa sposób jej wywieszania.

– Insygnia mają znaczenie symboliczne i są używane w czasie ceremonii uniwersyteckich. Insygnia rektora to łańcuch z wizerunkiem orła, berło i pierścień. Insygniami prorektorów są łańcuchy z wizerunkiem orła, dziekanów – łańcuchy z symbolami wydziałów, zaś dyrektorów instytutów – odznaki z symbolami instytutów. Łańcuchy dziekanów z symbolami wydziałów zostały wprowadzone już wcześniej. Dotyczy to także barw poszczególnych wydziałów, w których wykonywane są dodatki do czarnej togi (m.in. pelerynki, mankiety i obszycia zapięcia z przodu togi), którą noszą przedstawiciele wydziałów. O znakach i barwach sześciu wydziałów wspomina regulamin z 1983 r. W następnych latach powstawanie kolejnych wydziałów, najczęściej w wyniku podziału dotychczasowych, wymagało ustalenia nowych znaków i barw dla wydziałów wydzielonych lub nowo utworzonych. Podstawą były uchwały Senatu podejmowane na wniosek rad wydziałów. Niestety ww. regulamin, który miał niejasny status prawny, nie był zmieniany w tym zakresie, co skutkowało pewnym chaosem legislacyjnym.

Nowy ceremoniał akademicki zatwierdził dotychczas funkcjonujące symbole oraz barwy poszczególnych wydziałów. Wprowadził on również nowe – dla utworzonych w 2021 r. w wyniku podziału istniejącego od początku utworzenia UMCS Wydziału Humanistycznego – Wydziałów: Historii i Archeologii oraz Filologicznego. Zmiany w strukturze uczelni i utworzenie instytutów z dyrektorami na czele spowodowały konieczność zastosowania nowych symboli instytutów umieszczonych na odznakach dyrektorskich.

Ekspozycję można zwiedzać do końca listopada br.

Galeria zdjęć

Następna strona

(fot. tekst Leszek Mikrut)