NIK prześwietlił miejskie spółki z naszego regionu. Lista zastrzeżeń jest bardzo długa

Najwyższa Izba Kontroli przyjrzała się kilku komunalnym spółkom z naszego regionu. Sprawdzano przede wszystkim, czy prawidłowo prowadziły one działalność związaną z zaspokajaniem potrzeb wspólnoty samorządowej, a sprawowany nad nimi nadzór właścicielski skutecznie wpływał na ich funkcjonowanie i realizację powierzonych im zadań publicznych. Kontrola objęła okres od 2016 do 2019 roku. Inspektorzy prześwietlili lubelskie MPK i MOSiR, Miejskie Przedsiębiorstwo Robót Drogowych w Chełmie, Chełmski Park Wodny i Targowisko Miejskie, MZK w Białej Podlaskiej, Bialskie Wodociągi i Kanalizacja, Nieruchomości Puławskie a także Puławski Park Naukowo-Techniczny. Do tego dochodzą cztery Urzędy Miast: w Lublinie, Białej Podlaskiej, Chełmie i Puławach.

Wyniki kontroli wskazują na niedostateczny nadzór właścicielski nad spółkami w których swoje udziały ma miasto, działalność wykraczającą poza zadania gmin w sferze użyteczności publicznej oraz nierentowność. Jak wskazują inspektorzy, sprawowany w kontrolowanych urzędach nadzór właścicielski sprowadzał się głównie do podejmowania uchwał, sporządzania okresowych analiz sprawozdań przedkładanych przez spółki, bieżącej współpracy z radami nadzorczymi i zarządami spółek. Skontrolowane spółki rzetelnie monitorowały własną sytuację ekonomiczno-finansową, jednak kontrola wykazała, że spółki osiągające najwyższe straty nie wprowadziły planów naprawczych, bądź ich realizacja była nieskuteczna. W efekcie kontroli, NIK skierowała sześć zawiadomień o podejrzeniu przestępstwa do prokuratury i cztery do Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych w związku z naruszeniem Prawa zamówień publicznych.

Inspektorzy mieli zastrzeżenia co do działalności gospodarczej prowadzonej przez niektóre ze spółek. Wymieniono tutaj m.in. świadczenie przewozów okazjonalnych, usług holowania, serwisu ogumienia przez lubelskie MPK, usług gastronomicznych przez MOSiR, usług konserwacji i naprawy pojazdów i sprzedaży paliw przez MZK, wykonywania robót budowlanych poza obszarem gminy, sprzedaży materiałów budowlanych, betonu i asfaltu przez MPRD, zarządzania nieruchomościami na zlecenie, usług nadzoru oraz robót budowlanych na rzecz innych podmiotów niż gmina lub jej jednostki organizacyjne w przypadku PNP. Ma to wykraczać poza zadania gmin w sferze użyteczności publicznej.

Co do lubelskiego MPK, podobne zadania prowadziły należące do przedsiębiorstwa spółki. W szczególności MKK, która świadczyła usługi porządkowe, usługi ochrony oraz sprzedaży paliw. Jak wyjaśniono, prowadzenie tego typu działalności może wywierać negatywny wpływ na warunki konkurencji tych usług na rynku lokalnym. Powołano się tutaj na dane GUS-u o systematycznym spadku liczby podmiotów prowadzących tego rodzaju działalność w Lublinie. Spółka tłumaczyła się tym, iż działalność ta umożliwia utrzymanie zatrudnienia pracowników na umowę o pracę w okresach o zmniejszonej skali usług i ograniczenie zatrudnienia na tzw. „umowy śmieciowe”, ma też na celu dążenie do lepszego wykorzystania majątku oraz potencjału kadrowego spółki. Pomaga też w trudnej sytuacji ekonomiczno-finansowej, kiedy gmina nie zleca robót, daje również możliwość pozyskiwania dodatkowych środków w celu realizacji zadań użyteczności publicznej oraz pozwala na oszczędności. Nie przekonało to jednak NIK-u, który podkreślił, iż okoliczności te nie zostały wskazane w przepisach jako przesłanki uprawniające do prowadzenia działalności gospodarczej wykraczającej poza sferę użyteczności publicznej.

Ustalenia kontroli NIK wskazują, że prezydenci miast od wielu lat konsekwentnie akceptowali prowadzenie przez spółki komunalne dodatkowe działalności. W przypadku Lublina dotyczyło to zarówno MOSiR-u jak i MPK, w przypadku Chełma MPRD, MPEC, CLA, PUM, w Białej Podlaskiej MZK, a w Puławach PNP, MPWiK i MZK. Dodatkowo Miasto Lublin i miasto Chełm miały nie wykonać zaleceń z wcześniejszych kontroli.

Skontrolowano również niektóre umowy, jakie zawierały spółki. Nieprawidłowości na etapie ich zawierania stwierdzono w przypadku 57 umów ze 101 sprawdzonych, natomiast w trakcie ich realizacji błędy wykryto w dziewięciu umowach. Przepisy ustawy Pzp zostały naruszone przy zawieraniu 12 umów: w spółkach MOSiR, MPK, MZK, MPRD, CPWiTM, w tym dziewięć umów zostało zawartych z pominięciem stosowania przepisów ustawy Pzp. Najwyższa Izba Kontroli oceniła negatywnie działalność trzech spółek w zakresie zawierania i realizacji umów.Na szczególną uwagę zasługują nieprawidłowości stwierdzone przy zawieraniu umów w MPRD. W spółce tej w latach 2016–2019 żadne zamówienie publiczne, którego wartość szacunkowa przekraczała równowartość 30 000 euro, nie zostało udzielone wykonawcy wybranemu zgodnie z przepisami ustawy.

Istotne nieprawidłowości przy zawieraniu i realizacji umów wystąpiły również w MOSiR. Tutaj wymieniono m.in. podjęcie decyzji o organizacji dwóch koncertów, pomimo tego, że w przypadku koncertu The Cranberries w 2016 r. od początku kalkulacja wskazywała na straty, a w przypadku koncertu La Festa Italiana z 2017 r. w kalkulacji bezpodstawnie założono pozyskanie dofinansowania z budżetu miasta w kwocie 600 tys. zł. Nie podjęto też działań w celu ustalenia obowiązków wykonawcy Aqua Lublin przy przeprowadzaniu przeglądów zapewniających prawidłową eksploatację tego obiektu. Dopiero 20 kwietnia 2020 r. MOSiR pozyskał umowę, która określała obowiązki wykonawcy przy organizacji przeglądów. W rezultacie wykonawca nie przeprowadził żadnego przeglądu, a spółka zleciła przeglądy i konserwację na Aqua Lublin na kwotę 441,8 tys. zł. Dokonano też wyboru sponsora głównego/strategicznego obiektów MOSiR bez zachowania zasad jawności, transparentności i konkurencyjnego trybu oraz bez sporządzenia rzetelnej wyceny świadczeń. Zastrzeżenia były również do zamówienia na usługi reklamowe i marketingowe na 291,3 tys. zł udzielonego wykonawcom, którzy nie zostali wybrani zgodnie z przepisami ustawy Pzp. Nie zabezpieczono też interesów spółki w umowach na udostępnienie nośników reklamy oraz na wykonanie usług reklamowych czy też zlecono usługi na 230,4 tys. zł w zakresie ochrony imprez, które wchodziły w zakres już zawartej i obowiązującej umowy.

Kolejne zastrzeżenia wobec MOSiR-u dotyczą podjęcia decyzji o wykonaniu remontu kanalizacji deszczowej wokół stadionu żużlowego według wersji projektu przedstawionego do akceptacji spółce Ekstraliga Żużlowa, co było działaniem nierzetelnym z uwagi na dysponowanie inną wersją projektu wykonawczego, nieuzyskanie wymaganego pozwolenia na budowę przed przystąpieniem do przebudowy hydroforni w Hali Globus, czy też nierzetelnie sprawowanego nadzoru nad realizacją remontu sieci kanalizacji deszczowej na Stadionie Miejskim. Z kolei kontrola w MZK wykazała istotne nieprawidłowości przy zawieraniu i realizacji umów polegających w szczególności na udzieleniu dwóch zamówień o łącznej wartości 2010,1 tys. zł wykonawcom, którzy nie zostali wybrani w trybie przewidzianym w przepisach, niezabezpieczaniu interesów spółki w zawieranych umowach sponsoringu i reklamy czy też niegospodarnym dysponowaniu przez spółkę pojazdem Volkswagen Multivan.

Nieprawidłowości związane z wypłacaniem wynagrodzeń członkom zarządów lub rad nadzorczych wystąpiły w pięciu z ośmiu kontrolowanych spółek: MZK, Wod-Kan, MPRD, CPWiTM, PPNT. Ogółem niezgodnie z przepisami wypłacona została kwota 258,8 tys. zł. Chodzi o zawyżenie wynagrodzeń członków zarządów lub rad nadzorczych. W szczególności w spółkach z udziałem miasta Biała Podlaska wynagrodzenia nie zostały zamrożone na poziomie ustalonym dla roku 2017. W przypadku chełmskich spółek MPRD, MPEC, CPWiTM, CLA występowały nieprawidłowości związane z przyznawaniem prawa do odprawy. Członkowie zarządu mieli prawo do odprawy również w razie złożenia rezygnacji.

Władze Lublina i Białej Podlaskiej nie korzystały z kolei z możliwości przeprowadzenia indywidualnej kontroli spółek. Tymczasem w 2018 r. miasto Puławy przeprowadziło kontrole we wszystkich sześciu spółkach komunalnych, a pracownicy urzędu w Chełmie przeprowadzili w spółkach komunalnych łącznie 19 kontroli, w tym 10 kontroli problemowych. Kontrola sprawowania nadzoru właścicielskiego nad spółkami komunalnymi w urzędach miasta wykazała, że większość spółek komunalnych nie posiadała też długoterminowych strategii działania.

(fot. pixabay-zdjęcie ilustracyjne)