24 października ZUS kończy 90 lat. Dziś obsługuje ponad 16 mln ubezpieczonych

ZUS powstał 24 października 1934 roku. To był milowy krok w rozwoju ubezpieczeń społecznych w Polsce, bo scalił rozproszone ubezpieczenia w jeden scentralizowany system dla całego kraju. Początki ZUS w województwie lubelskim też sięgają międzywojnia, bo już w roku 1934 powstały regionalne oddziały Zakładu: ubezpieczalnie społeczne w Lublinie (z siedzibą przy ul. Hipotecznej 4) i w Zamościu (przy ul. Partyzantów 5).

ZUS zajmował się nie tylko emeryturami, rentami i zasiłkami, ale również zapobieganiem wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym oraz badaniami naukowymi. Dodatkowo do jego ważnych zadań należało wtedy lecznictwo. Zakład propagował zdrowy styl życia, m.in. organizując wystawy higieniczne o walce z alkoholizmem i epidemiami, promocji sportu i prawidłowym odpoczynku po pracy.

Wystawy były tak popularne, że w niektórych mniejszych miejscowościach odwiedzili je niemal wszyscy mieszkańcy. ZUS organizował też dla dzieci kolonie lecznicze i profilaktyczne. Dorośli ubezpieczeni mogli podreperować zdrowie w sanatoriach należących do ubezpieczalni społecznych. Na początku działalności ZUS miał nadwyżki finansowe, bo ubezpieczonych było wtedy zdecydowanie więcej niż emerytów. Za środki z ich reinwestycji budował szpitale, sanatoria i mieszkania pod tani wynajem.

Wojna i odbudowa

Na początku II wojny światowej finanse funduszy ubezpieczeniowych zostały zrujnowane. ZUS mógł działać tylko w Generalnym Gubernatorstwie (w tym w dystrykcie lubelskim). Tu wypłacał w trakcie wojny ograniczane przez okupanta świadczenia. Pracownicy ZUS wspierali konspirację niepodległościową, np. wystawiając fikcyjne zaświadczenia o zatrudnieniu żołnierzom Polskiego Państwa Podziemnego. Część pracowników ZUS walczyła też w Powstaniu Warszawskim.

Po zakończeniu wojny ZUS musiał uporać się z ogromnymi stratami w ludziach, zasobach i przystosować do zmiany granic państwa. Straty w samych nieruchomościach Zakładu wyniosły co najmniej jedną trzecią ich przedwojennej wartości. Komuniści stopniowo ograniczali samodzielność instytucji, aż w roku 1955 zlikwidowali ZUS. Jego zadania przejęły związki zawodowe (zasiłki) i Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej (emerytury i renty). To rozwiązanie nie zdało egzaminu i w 1960 roku ZUS został przywrócony.

Wielka reforma emerytur i informatyzacja

W latach 70. w ZUS pojawiły się pierwsze maszyny obliczeniowe, które wspierały pracowników Zakładu w wyliczaniu świadczeń. Pod koniec lat 80. powstał Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, żeby zapewnić racjonalne finansowanie świadczeń. ZUS podejmuje wtedy pierwsze próby informatyzacji systemu ubezpieczeń. W 1990 roku lubelski oddział ZUS przeniósł się do nowego budynku przy ul. Zana 38, a osiem lat później zajął też sąsiadujący z nim nowy biurowiec.

W 1999 roku weszła w życie reforma ubezpieczeń społecznych, która zmieniła sposób obliczania emerytur – wysokość świadczeń zależy głównie od sumy odprowadzonych składek, a nie (jak wcześniej) od stażu pracy. Powstało kilkanaście milionów indywidualnych kont ubezpieczonych, a do ich obsługi Zakład stworzył zaawansowany system informatyczny. W 2012 roku ZUS udostępnił klientom Platformę Usług Elektronicznych, czyli pierwszy pełnowymiarowy e-urząd w Polsce, z którego korzysta dziś około 13 mln użytkowników. Klienci mogą przez internet przeglądać dane ze swoich kont w ZUS i składać elektroniczne wnioski i dokumenty.

Kilka lat później elektronizacja objęła zwolnienia lekarskie, która szczęśliwie wyprzedziła pandemię Covid-19.

– Myślę, że najnowszej historii Zakładu pandemia Covid-19 była jednym z trudniejszych okresów. To było ogromne wyzwanie, by chroniąc klientów i pracowników, nie obniżyć jakości świadczonych usług. Wprowadzenie częściowo zdalnej pracy, obsługa tarcz antykryzysowych i zwiększonej liczby zasiłków, to wszystko było możliwe dzięki fantastycznej postawie pracowników – przypomina dyrektor Oddziału ZUS w Lublinie Piotr Waszak.

Dwa lata temu instytucja uruchomiła aplikację mobilną mZUS, w której można składać wnioski o świadczenia rodzinne. Dziś aplikacja pozwala również przeglądać składki, dane o emeryturach i rentach, zasiłkach i zwolnieniach lekarskich.

– ZUS jest jednym z liderów cyfrowego państwa. Niektóre usługi są niemal w pełni zautomatyzowane. Wykorzystujemy nowoczesne technologie i zatrudniamy mnóstwo zaangażowanych, oddanych ludzi. Te dwa elementy, ludzie i technologia, sprawiają, że tak dobrze możemy realizować nasze zadania – podkreśla dyrektor Waszak.

ZUS dziś

Zakład Ubezpieczeń Społecznych prowadzi konta ponad 16 mln ubezpieczonych osób, obsługuje świadczenia około 8 mln emerytów i rencistów oraz rozliczenia prawie 3 mln płatników składek. Wydatki ZUS wyniosły w ubiegłym roku 365 mld zł i stanowiły ponad połowę wydatków całego budżetu państwa.

Centrali ZUS podlegają 43 oddziały w kraju oraz dwa wyspecjalizowane centra: Centrum Informatyki oraz Centrum Kontaktu Klientów. W sumie instytucja ma w całej Polsce ponad 330 placówek, w których przyjmuje klientów – rocznie to niemal 14 mln wizyt. ZUS realizuje też 100 tys. e-wizyt rocznie (wideorozmów). Ogólnopolska infolinia Zakładu odbiera średnio w roku 3,6 mln telefonów od klientów i odpowiada na 1,2 mln maili. Do ubezpieczyciela wpływa średniorocznie 22,4 mln wniosków i dokumentów elektronicznych oraz 14,4 mln korespondencji w formie papierowej.

Obecnie w województwie lubelskim funkcjonują dwa oddziały: w Lublinie i w Biłgoraju. Oddział lubelski obsługuje klientów z północno-zachodnich powiatów, a biłgorajski – mieszkańców południowo-wschodniej części województwa. Oba oddziały świadczą usługi łącznie na rzecz 764 tys. ubezpieczonych osób, 403 tys. emerytów i rencistów oraz 124 tys. płatników składek.

Plany na przyszłość

ZUS obchodzi 90-lecie pod hasłem „Nasza strategia – bezpieczna przyszłość”. Strategia dotyczy zarówno terminowej i sprawnej wypłaty świadczeń, jak i rozwoju cyfrowych usług dla wszystkich grup klientów.

W tym roku ZUS rozpoczął gruntowną przebudowę Platformy Usług Elektronicznych. Portal będzie zmieniał się stopniowo w eZUS. To oznacza nowy wygląd platformy, intuicyjną nawigację, łatwiejsze składanie dokumentów i przystosowanie do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Jako pierwsi zmian doświadczą przedsiębiorcy, w dalszej kolejności ubezpieczeni i świadczeniobiorcy.

W planach jest też uruchomienie nowej aplikacji mobilnej dla płatników składek. Przedsiębiorcy będą mogli przez telefon przeglądać swoje saldo, zwolnienia lekarskie, składać dokumenty, generować potwierdzenia z danymi z ZUS i realizować płatności składek.
Zakład chce też korzystać ze wsparcia sztucznej inteligencji.

– Szukamy w tym zakresie najlepszych rozwiązań i zachęcamy do dialogu firmy specjalizujące się w AI. Ma ona wspomóc pracowników ZUS, a nie ich zastąpić. Niektóre skomplikowane sprawy potrzebują „dotyku człowieka” – podkreśla prezes ZUS Zbigniew Derdziuk. Sztuczna inteligencja mogłaby pomóc ZUS m.in. w obsłudze klientów, np. przez wykorzystanie chatbotów, a także w typowaniu płatników do kontroli.

(Źródło: ZUS)