Drogowcy rozebrali pomnik, archeolodzy znaleźli mogiły

W lesie w okolicy miejscowości Żerdź, znajdował się pomnik upamiętniający sukces powstańców styczniowych dowodzonych przez Michała Heydenreicha nad rosyjskim oddziałem przewożącym 200 tys. rubli. Ponieważ znajdował się on na terenie, na którym powstaje właśnie droga ekspresowa S17, konieczne było jego rozebranie. W maju wykonawca robót zdemontował pomnik i przeniósł go na drugą stronę trasy, gdzie zostanie ponownie ustawiony w wyznaczonym miejscu.

Zgodnie z zaleceniem Lubelskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków zimą br. w sąsiedztwie pomnika jak i w miejscu na które miał zostać przeniesiony przeprowadzono na zlecenie GDDKiA rozpoznanie geofizyczne. Starano się zweryfikować przypuszczenia o możliwych grobach uczestników bitwy. Badania georadarem miały sprecyzować lokalizację ewentualnej mogiły i wskazać miejsca w których należy przeprowadzić tradycyjne badania archeologiczne.

Prace archeologiczne rozpoczęły się w miejscu, gdzie niemal 154 lata temu oddziały powstańcze stoczyły zwycięską bitwę z Rosjanami. Dotychczasowe znaleziska potwierdzają starcie powstańców z rosyjskim oddziałem. Znaleziono liczne pociski z broni palnej, małe działko wiwatowe, armatni wycior, guziki i przypinki z umundurowania. Odsłonięto zarys ogrodzenia i elementy pomnika postawionego przez Rosjan w 1888 roku. Natrafiono też na kości końskie i odsłonięto zarys trzech miejsc pochówku. Dwóch indywidualnych i dużej zbiorowej mogiły.

– Można przypuszczać, że pochowano w nich uczestników bitwy a dalsze prace pozwolą odpowiedzieć na pytanie czy byli to tylko żołnierze rosyjscy. Źródła historyczne podają iż polscy powstańcy spoczęli na cmentarzu w Baranowie. Miejsce ponownego pochówku ludzkich szczątków kostnych zostanie uzgodnione ze stosownymi władzami i instytucjami po zakończeniu badań i opracowaniu ich wyników – wyjaśnia Krzysztof Nalewajko z Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad.

Bitwa pod Żyrzynem rozegrała się 8 sierpnia 1863 roku. Polskimi siłami dowodził pułkownik Michał Heydenreich „Kruk”, absolwent petersburskiej Akademii Sztabu Generalnego i działacz konspiracyjny. Po zwycięskiej bitwie pod Chruśliną koło Urzędowa, gdzie 4 sierpnia 1863 roku 1600 powstańców pokonało 1300 Rosjan, Kruk mając informacje o transporcie 200 tys. rubli z dęblińskiej twierdzy do Lublina zastawił pułapkę w okolicy Żyrzyna. Pod dowództwem Kruka walczyło ok. 2500-3000 powstańców, w tym ok. 1400 strzelców a reszta kosynierzy i jazda. Z kolei transport pieniędzy ochraniało ok. 500 Rosjan dysponujących 2 działami i kilkunastoosobowym zwiadem kozackim.

Zasadzka okazała się skuteczna. Powstańcy zablokowali kolumnę od czoła, uderzyli z obu boków i odcięli odwrót. Po trzygodzinnym boju niewielka część rosyjskiego oddziału przebiła się z okrążenia w kierunku Kurowa. Zginęło od 77 do blisko 200 żołnierzy rosyjskich, ok. 150 zostało rannych i blisko drugie tyle trafiło do niewoli. Straty polskie były minimalne, od 10 do 40 zabitych i kilkudziesięciu rannych (dane o stratach jak i liczebności oddziałów obu stron różnią się w zależności od źródeł). Zdobyte ruble przeznaczono na wzmocnienie oddziałów powstańczych i tworzenie nowych. Bitwę pod Żyrzynem uznano za największe polskie zwycięstwo w okresie powstania styczniowego a Heydenreicha mianowano generałem brygady.

Galeria zdjęć

Następna strona

(fot. lublin112, GDDKiA)
2017-06-08 19:20:01