Przed laty na placu Litewskim stała cerkiew. Budynek miał 43 m wysokości (wideo)

Przed laty, na placu Litewskim w Lublinie, stała cerkiew, która nosiła nazwę Sobór Podwyższenia Krzyża Pańskiego. Inicjatorem jej wzniesienia był gubernator lubelski generał Michał Bukowski. Wykonany w 1870 roku pierwszy projekt architektoniczny, był
dziełem generała Chlebnikowa, ostateczny kształt budowli nakreślił jednak Ludwik Szamota.

Ponieważ świątynia miała stać się głównym ośrodkiem prawosławnym w mieście, zdecydowano pod jej budowę przeznaczyć część największego, najbardziej reprezentacyjnego i najważniejszego placu w XIX wiecznym Lublinie. 17 sierpnia 1872 roku Komitet Techniczno – Budowlany wydał zgodę na budowę, uroczyste wmurowanie kamienia węgielnego odbyło się rok później. Materiałem budulcowym była cegła, podobno część z nich miała pochodzić z rozebranej kilkanaście lat wcześniej staromiejskiej fary.

Najwyższa wieża mierzyła 43 metry wysokości, a w jej wnętrzu rozbrzmiewał dzwon zabrany z wyburzonej lubelskiej fary.
Konsekracja soboru miała miejsce jesienią 1876 roku, wówczas Lublin stał się stolicą biskupów prawosławnych w nowo powstałej diecezji warszawsko – chełmskiej. Wyposażenie wnętrza świątyni jest słabo znane, istnieje tylko kilka fotografii wiadomo, że znajdowały się tam liczne dzieła sztuki sakralnej, typowej dla architektury XIX wiecznych cerkwi.

Budowla została rozebrana blisko sto lat temu. W 2017 roku, podczas wielkiej modernizacji placu Litewskiego, odkopano fundamenty soboru, pojawiły się także pomysły na wyeksponowanie jej fundamentów. Pamiątką są zaś dęby posadzone 7 września 1873 roku, z których do dzisiejszych czasów przerwała niewielka ilość. Więcej na temat tej zapomnianej budowli z centrum miasta w materiale wideo Pawła Małkowskiego:

(wideo – Paweł Małkowski)