Brzuch insulinowy – czym jest i na jakiej podstawie się go rozpoznaje?

Gdy tkanka tłuszczowa gromadzi się w nadmiarze w okolicy pasa, mowa o brzuchu insulinowym. Przypadłość ta znana jest również jako otyłość centralna lub brzuszna. 

Brzuch insulinowy rozpoznaje się na podstawie samego obwodu talii, a także jego stosunku do obwodu bioder lub wzrostu. W tym celu stosuje się różne wskaźniki, takie jak np.:

• WHR (Waist to Hip Ratio) – to stosunek obwodu talii do obwodu bioder. Jeśli jest równy lub wyższy 0,85 (u kobiet) lub 1,0 (u mężczyzn), wskazuje na otyłość brzuszną.  
• WHtR (Waist to Height Ratio) – oznacza stosunek talii do wzrostu. Prawidłowo powinien on wynosić 0,4-0,5. Wynik wyższy oznacza otyłość centralną. 
• Obwód talii (Waist Circumference) – na brzuch insulinowy wskazuje obwód powyżej 80 cm u kobiet i powyżej 94 cm u mężczyzn.

Brzuch insulinowy – czynniki ryzyka

Głównym czynnikiem ryzyka rozwoju brzucha insulinowego jest niezdrowy styl życia. Mowa o wysokokalorycznej diecie, niedostatecznej ilości spożywanych warzyw i owoców w postaci nieprzetworzonej, jak również niskiej aktywności fizycznej i siedzącym trybie pracy.

Za lokalną kumulację tkanki tłuszczowej w obrębie talii mogą odpowiadać również niektóre choroby. Są to zwłaszcza schorzenia o podłożu hormonalnym, takie jak np. zespół policystycznych jajników czy zaburzenia tarczycy. Powodem bywają też zmiany okołomenopauzalne i przyjmowane leki, np. niektóre środki stosowane przy depresji i stanach lękowych oraz glikokortykosteroidy. Istotną rolę w rozwoju brzucha insulinowego odgrywa również przewlekły stres. 

Jakie konsekwencje mogą wynikać z brzucha insulinowego?

W przypadku brzucha insulinowego adipocyty (komórki tłuszczu) kumulują się nie tylko w tkance podskórnej, ale również w obrębie narządów wewnętrznych, tworząc tzw. tłuszcz wisceralny czy też trzewny. Tego typu otyłość niestety może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Wśród nich są głównie choroby metaboliczne i układu krążenia. Jako możliwe schorzenia i zaburzenia zdrowia, do których rozwoju predysponuje nadmiar tłuszczu w obrębie pasa, wymienia się m.in.:

• Insulinooporność;
• cukrzycę typu 2;
• kamicę żółciową;
• niealkoholowe stłuszczenie wątroby;
• zaburzenia miesiączkowania u kobiet;
• zaburzenia płodności u mężczyzn;
• zmiany nowotworowe;
• bezdech senny;
• refluks żołądkowo-przełykowy;
• schorzenia stawów i kręgosłupa;
• zmiany depresyjne.

Jak sobie poradzić z tym problemem? Dieta i aktywność przy otyłości centralnej

Osoby z brzuchem insulinowym powinny poddać się badaniom kontrolnym, zwłaszcza oznaczeniu poziomu glukozy we krwi i stężenia cholesterolu. W następnym kroku niezwykle ważna jest zmiana złych nawyków żywieniowych i zwiększenie aktywności fizycznej. Trzeba jednak pamiętać, że restrykcyjne diety nie są wskazane, gdyż mogą negatywnie wpływać na stan zdrowia. Zamiast nich warto rozsądnie podejść do swojego jadłospisu, a najlepiej skorzystać z pomocy dietetyka. 

Najważniejsze jest ograniczenie cukrów prostych, spożywanie dużej ilości produktów zawierających błonnik, świeżych warzyw i wypijanie przynajmniej 2 litrów wody mineralnej. Należy też wybierać zdrowy sposób przygotowywania potraw – gotowanie na parze i pieczenie, zamiast smażenia. Najlepiej przyjmować niewielkie porcje, za to w większej ilości (5 posiłków dziennie) i unikać tzw. podjadania między nimi.

Źródła:

1. Bednarek-Tupikowska G., Matczak-Giemza M., Kubicka E., Krzyżanowska-Świniarska B.: Metaboliczna otyłość u osób z prawidłową masą ciała. Endokrynol. Otył. Zab. Przem. Mat 2007;3(3):55-61. https://journals.viamedica.pl/eoizpm/article/view/26056
2. Małecki M.T.: Otyłość – insulinooporność – cukrzyca typu 2. https://www.kardiologia-eksperymentalna.pl/pub_pliki/_plk3_1_Otyoinuslinoopornocukrzycatyp2.pdf
3. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej: Cukrzyca typu 2 – zalecenia i jadłospis. https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/cukrzyca-typu-2-zalecenia-i-jadlospis-2/
4. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na otyłość 2022. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości. https://ptlo.org.pl/resources/data/sections/114/ws_otylosc.pdf