Czym jest promieniowanie jonizujące?

Promieniowanie jonizujące to zgodnie z definicją przyjętą przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) to rodzaj energii uwalnianej przez atomy, która przemiesza się w formie fal elektromagnetycznych (promieniowanie gamma lub rentgenowskie) lub cząstek (neutrony, promieniowanie beta lub alfa). Emitowany w ten sposób nadmiar energii to promieniowanie jonizujące, które jest emitowane przez radionuklidy, czyli niestabilne pierwiastki, które się rozpadają. Promieniotwórczość wyrażana jest w siwertach (Sv), a do pomiaru wykorzystuje się licznik Geigera, który jest dostępny nie tylko jako profesjonalne urządzenie wykorzystywane przez naukowców, ale również jako amatorski dozymetr, który może kupić każdy.

Co emituje promieniowanie jonizujące?

Jak wspomniano we wstępie promieniowanie jonizujące pochodzi zarówno ze źródeł naturalnych, jak i jest wytwarzane sztucznie, czyli jako efekt działalności człowieka. W tym pierwszym przypadku promieniowanie występuje w glebie wodzie i powietrzu. Warte podkreślenia jest to, że nie jest ono równomiernie rozłożone na świecie, co sprawia, że w niektórych jego regionach poziom promieniowania jonizującego może być nawet 200 razy większy niż światowa średnia. Obszarem o wysokim poziomie promieniowania jonizującego jest przykładowo terytorium Iranu, a konkretnie okolice miasta Ramsar.

W jaki sposób człowiek wytwarza promieniowanie jonizujące? Otóż, warto mieć świadomość, że chodzi zarówno o wytwarzanie energii jądrowej, jak i medyczne zastosowania promieniowania (do diagnozy i leczenia). Co więcej, to właśnie w trakcie różnego rodzaju badań medycznych najczęściej stykamy się z promieniowaniem jonizującym, a przykładem może być każde badanie USG, czy tomografia komputerowa. Należy jednak podkreślić, że zgodnie z danymi Państwowej Agencji Atomistyki statystycznie każdy Polak przyjmuje rocznie dawkę promieniowania jonizującego na poziomie ok. 3,30 mSv (milisiwertów). Co istotne, ponad 75% (ok. 2,45 mSV) pochodzi ze źródeł naturalnych.

Promieniowanie jonizujące – skutki zdrowotne

Promieniowanie jonizujące to zjawisko, które wpływa na funkcjonowanie organizmów żywych, w tym oczywiście również ludzi. Oczywiście, istotna jest w tym przypadku wielkość przyjmowanej oraz długość ekspozycji na promieniowanie, ponieważ jak już wspomniano ze względu na naturalne występowanie poddawany jest mu każdy człowiek. Skutki zdrowotne promieniowania jonizującego dzieli się na deterministyczne oraz stochastyczne. Przykładem tych pierwszych może być rumień, który pojawia się po przyjęciu określonej dawki promieniowania. Inaczej wygląda to w przypadku stochastycznych skutków zdrowotnych, których przykładem mogą być nowotwory. Nie ma tutaj mowy o wystąpieniu ich wyłącznie po przekroczeniu określonej dawki progowej, a skutki w wielu przypadkach pojawiają się po wielu latach od narażenia na promieniowanie.

Podsumowując należy stwierdzić, ze promieniowanie jonizujące to zjawisko, przed którym nie da się uchronić w 100%, ponieważ jest emitowane również naturalnie. Z drugiej jednak strony żaden poziom dawki promieniowania nie może być uznawany za w pełni bezpieczny.